Projekt: "Statek domem, żegluga matką" to propozycja spotkania z dziedzictwem kulturowym, materialnym i niematerialnym Odry realizowana drogą warsztatów i lekcji muzealnych, także studiów terenowych prowadzonych z udziałem animatorów kultury, artystów i weteranów żeglugi śródlądowej. 

Fundacja Otwartego Muzeum Techniki ponad 15 lat temu zainicjowała spotkania Bractwa Mokrego Pokładu - osób w większości związanych zawodowo z Odrą: marynarzy, portowców, stoczniowców. Wielu z nich to absolwenci niedawno reaktywowanego Technikum Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu. Panowie w czasie okazjonalnego spotkania wiosną 2002 roku rozmawiali o chylącej się ku upadkowi branży żeglugi śródlądowej, o likwidacji we Wrocławiu szkoły żeglugowej. Prof. Stanisław Januszewski - prezes Fundacji zaproponował wówczas aby absolwentów szkoły, pracowników branży zjednoczyć w formie bractwa, z cyklicznymi spotkaniami na pokładzie zabytkowych statków Muzeum Odry- Nadbora (1949) i Wróblina (1938) , przycumowanych przy Gmachu Głównym Politechniki na Wyb. Wyspiańskiego we Wrocławiu, którego gospodarzem jest FOMT. Lata mijały, a inicjatywa comiesięcznych spotkań dalej trwała, lecz coraz częściej słychać było głosy, że do bractwa nie wstępują osoby młode, że coraz częściej spotkania rozpoczynają się od minuty ciszy w pamięci tych, którzy odeszli na wieczną wachtę. Co ważniejsze, podnoszono, że historię, sposób życia, tradycje żeglarskie mogą odejść w zapomnienie.  Publikowano więc cyklicznie w biuletynie „Prosto z Pokładu” wspomnienia wodniaków, zabawne historie związane z pracą na wodzie, czy stricte biogramy kapitanów, którzy odeszli na „wieczną wachtę”.

W roku 2013 i 2014 Fundacja prowadziła pierwszy z serii projektów pn. „Cicha Woda” ramach cyklu Seniorzy w Akcji, który koncentrował się na budowlach Wrocławskiego Węzła Wodnego. W roku 2015 rozpoczęliśmy projekt pod nazwą Kapitańskie Opowieści. W jego ramach zrealizowane zostały zarówno spotkania seniorów związanych zawodowo z żeglugą na Odrze, członków Bractwa z młodzieżą, jak też lekcje muzealne, warsztaty archiwizacyjne, spotkania. W scenerii rzeki, statków, portowych dźwigów, stoczniowych pochylni, jazów i śluz. postanowiliśmy również zapisywać opowieści kapitanów. Tak powstał film - Kapitańskie Opowieści, czyli Krótka historia Odrzańskiej Żeglugi. Temat okazał się na tyle ciekawy, że jedno z największych wrocławskich kin - Kino Nowe Horyzonty użyczyło nam nieodpłatnie sali kinowej na prezentację oraz dyskusję po filmie. Sala była pełna, dyskusja angażująca. Działo się to w listopadzie 2015 roku. W tym czasie opracowywaliśmy pełne biogramy weteranów żeglugi odrzańskiej, gdyż planowaliśmy je zaprezentować na świątecznym spotkaniu Bractwa Mokrego Pokładu w grudniu 2015 roku, a także opublikować w grudniowym biuletynie Prosto z Pokładu. 

W roku 2017 kontynuowaliśmy projekt Kapitańskie Opowieści, choć tym razem skoncentrowaliśmy się na historiach związanych z zawodowym życiem i kształceniem osób związanych z żeglugą śródlądową wykraczając poza miasto Wrocław. We współpracy ze szkołami i wolontariuszami zebraliśmy łącznie ponad 40 relacji osób mieszkających w miastach nad górną i środkową Odrą - Nowej Soli, Cigacic, Krosna Odrzańskiego, Kostrzyna, Opola i kolejnych osób z Wrocławia i Bydgoszczy, dzięki zaprzyjaźnionemu Bractwu Rodzin Szyperskich spotykających się na Barce Lemara. W grudniu powstała publikacja zawierająca zdjęcia, skany i ponad 70 stron wspomnień kapitanów. 

W roku 2018 kontynuowaliśmy tą inicjatywę dzięki wsparciu MKiDN w ramach programu Edukacja Kulturalna skupiając się już nie na przebiegu pracy zawodowej, lecz na specyficznym folklorze życia załóg barek, pchaczy i holowników parowych pracujących na Polskich Drogach Śródlądowych. Ten świat i kultura życia jest tematem bardzo ważnym i godnym utrwalenia, gdyż niestety odchodzą z tego świata ostatnie osoby, dla których statki nie były wyłącznie miejscem pracy ale również domem. Osoby te - zarówno dzieci - które po prostu wychowały się na statkach, nie mając swojego domu na lądzie, jak i kapitanowie, ich żony, którzy na pokładzie spędzali nie tylko czas związany z pracą, ale były one również miejscem ich odpoczynku. Wbrew powszechnemu mniemaniu rejsy śródlądowe trwały długo - często tygodniami, również z uwagi na niewystarczające warunki do żeglugi (niski, bądź za wysoki stan wody), a na ląd schodzono wyłącznie w celu załadunku, wyładunku i uzupełnieniu zapasów wody i pożywienia. 

W ramach projektu, w toku zajęć prowadzonych zarówno na barce Irena, jak i w szkołach miast nadodrzańskich i przy współudziale seniorów, weteranów żeglugi śródlądowej zgromadziliśmy bogate materiały archiwalne, wspomnienia, o dużej wartości historycznej. W tym roku po raz pierwszy zdobyliśmy się na zbieranie historii znad Wisły (Płock, Wyszogród). W ramach projektu przeprowadziliśmy także warsztaty plastyczne dla osób niepełnosprawnych na barce Irena i w siedzibie Stowarzyszenia Handicap. Efektem warsztatów była wystawa prac czasowo prezentowana w „Małej Ładowni” - pomieszczeniu na barce Irena. Ważnym elementem działań była archiwizacjia i digitalizacja dokumentów we współpracy z partnerami projektu. Bez tego nie moglibyśmy stworzyć wystawy prezentującą kulturę życia rodzin szyperskich pt. Statek domem, żegluga matką, zawierająca kolejną porcję zebranych przez wolontariuszy wspomnień i dokumentów z archiwów kapitanów.
Owocem prac będą opowieści budowane na kanwie wspomnień, dokumentów i fotografii kapitanów żeglugi śródlądowej, a także kilka etiud filmowych traktujących o dziedzictwie kultury materialnej Odrzańskiej Drogi Wodnej, o jej historii i legendach, dziedzictwie kultury materialnej i duchowej.  Powstał wreszcie film, w którym prezentowany był dzień z życia załóg statków odrzańskich.  
Wymiernym i trwałm efektem była strona internetowa Muzeum Odry- powszechnie dostępnego interaktywnego Muzeum, zawierającego dokumenty wspomnienia, opisy statków, która w przyszłości będzie rozbudowywana.

Liczymy, że poniższe działania są jedynie zaczątkiem dalszej pracy- tak ważnej dla osadzenia w kulturze i tradycji coraz głośniej podnoszonych i realizowanych planów reaktywacji żeglugi śródlądowej w Polsce.